سیر تاریخی عید نوروز در جامعه ترکیه

سیر تاریخی عید نوروز در جامعه ترکیه آنکارا - عید نوروز در جامعه ترکیه از دوران عثمانی تاکنون نسبت به سیاست های حاکمان وقت، جایگاه متفاوتی در تحولات داخلی و سیاست خارجی این کشور داشته است.

بررسی روند نگرش ترک های عثمانی به عید نوروز و تغییر و تحولاتی که در دوران جمهوری نوین ترکیه در این خصوص صورت گرفته است، نشان از برخورد سیاسی حاکمان به موضوع 'نوروز' دارد.
به رغم اینکه ترک ها در دوران عثمانی عید نوروز را جشن می گرفتند، با تاسیس جمهوری نوین ترکیه در سال 1923 میلادی، عید نوروز به فراموشی سپرده شد.
در اوایل دهه 1990 میلادی همزمان با فروپاشی شوروی و تشکیل دولت های ترک زبان در آسیای میانه و قفقاز، ترکیه تلاش کرد که برای برقراری ارتباط فرهنگی بیشتر با دولت های یاد شده توجه بیشتری به عید نوروز از خود نشان دهد، به طوری که نوروز را به عنوان میراث فرهنگی خود مورد شناسایی قرار داد.
ترک ها در دوران امپراتوری عثمانی، عید نوروز را به عنوان یک روز مهم جشن می‌گرفتند.
مردم این سرزمین نوروز را آغاز بهار طبیعت، تجدید حیات و طراوت در جهان می دانستند، و برخی نیز از آن به عنوان یک روز مقدس یاد می کردند و بعضی دیگر هم نوروز را عامل اتحاد و همبستگی می خواندند .
در مقالاتی که در مورد نگرش ترک های عثمانی به نوروز منتشر شده، آمده است؛ گروهی از مردم عثمانی 'نوروز' را زاد روز حضرت علی (ع) و تعیین ایشان به خلافت و سالروز ازدواج مبارک وی با حضرت فاطمه زهرا (س) دانسته اند.
در مراسمی که در آن دوران وجود داشت، حکیم باشی دربار سلاطین عثمانی در آن روز برای پاشاها و درباریان معجون مخصوصی که (نوروزیه) نامیده می‌‌شد، تهیه می کرد.
گفته می شود این معجون از چهل نوع ماده مخصوص تهیه می‌‌شد که شفابخش بسیاری از بیماری‌ها و دردها بود و باعث افزایش قدرت بدنی می شد.
با انقراض امپراتوری عثمانی و تاسیس جمهوری نوین ترکیه در سال 1923 میلادی، عید نوروز به دلایل سیاسی اهمیت پیشین خود را در جامعه ترکیه از دست داد.
دولت های ترکیه در آن دوران اهمیتی به عید نوروز نمی دادند، ولی کردهای ساکن مناطق جنوبشرقی و شرق ترکیه با برگزاری مراسم های ویژه در عید نوروز به این سنت ادامه دادند.
به مروز زمان تا اوایل دهه 1990 میلادی عید نوروز به عنوان سمبل مقاومت منفی کردهای ترکیه در قبال ترک ها تبدیل شد، به گونه ای که همه ساله در ایام عید نوروز برگزاری تظاهرات اعتراض آمیز و بروز درگیری ها در مناطق کردنشین ترکیه به صورت یک معضل اجتماعی برای دولت های ترکیه مطرح بود.
سازمان تروریستی 'پ.ک.ک' که در مناطق کردنشین ترکیه فعالیت داشت و با هدف تشکیل دولت مستقل کرد در بخشی از خاک ترکیه فعالیت مسلحانه خود علیه دولت ترکیه را در سال 1984 میلادی آغاز کرده بود، در آن دوران با بهانه کردن عید نوروز و به منظور رو در رو قرار دادن کرد های ترکیه با دولت، به برگزاری تظاهرات های خشونت بار در مناطق کرد نشین دست می زد.
عید نوروز هنوز هم در شهرهای جنوب شرقی ترکیه، مانند دیاربکر، شانلی عرفا، ماراش، مرسین و در مناطق شرق این کشور مانند آغری، ایغدیر، قارص و آرداهان به صورت باشکوهی برگزار می‌شود، نواختن پر سر و صدای سورنا، دهل و رقص و پایکوبی به دور آتش های برافروخته از مشخصه های این مراسم است.
در خانه‌ها پختن شیرینی‌های خانگی و غذا‌های خاص نوروز از دیگر سنت‌های مراسم نوروزی در ترکیه است.
همانگونه که گفته شد، در اوایل دهه 1990 میلادی همزمان با فروپاشی شوروی و تشکیل دولت های ترک زبان در آسیای میانه و قفقاز، ترکیه تلاش کرد که برای ارتباط فرهنگی بیشتر با دولت های یاد شده توجه بیشتری به عید نوروز از خود نشان دهد.
در سال 1994 میلادی برای اولین بار مقامات عالیرتبه ترکیه در یک مراسم ویژه عید نوروز در پایتخت این کشور شرکت کردند در سال های بعد نیز توجه دولت به همکاری با کشورهای آسیای میانه و قفقاز در برگزاری مراسم های عید نوروز افزایش یافت.
در اوایل دهه جاری نیز دولت 'رجب طیب اردوغان' در راستای تلاش ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا، سیاست همگرایی با کردهای این کشور را به مورد اجرا گذاشت که بخشی از آن شامل اعطای آزادی های فرهنگی بیشتر به کردها بود.
در همین راستا وزارت آموزش و پرورش ترکیه در اواسط ژانویه سال 2005 میلادی طی بخشنامه ای به مراکز آموزشی این کشور، خواهان برگزاری آئین‌های ویژه عید نوروز به عنوان عید رسمی ‌شد.
در اساسنامه جدید آموزش‌ و پرورش ترکیه، عید نوروز به عنوان عید ملی این کشور پذیرفته و به مراکز آموزشی ابلاغ شد که از این پس در روز 21 ماه مارس (اول فروردین) آئین‌های فرهنگی و هنری برای بزرگداشت این عید برگزار شود.
در این بخشنامه با اشاره به این که عید نوروز در کشورهای منطقه و آسیای میانه جشن گرفته می‌شود، از مسوولان مراکز آموزشی خواسته شده است که عید نوروز را به عنوان یکی از عیدهای ملی به دانش‌آموزان معرفی کنند.
در حالی که عید نوروز از جمله میراث های فرهنگی ایران بوده و قرن ها مردم ایران آن را پاس داشته اند و تقویم ایران نیز برهمین اساس استوار است، محافلی در ترکیه به تازگی بدون توجه به سابقه روند عید نوروز در ترکیه تلاش کردند که به نوعی خود را وارث اصلی این میراث معرفی کنند.
به هر حال مردم ترکیه امسال برخلاف سال های چند دهه گذشته، آزادانه در تدارک برگزاری عید نوروز هستند و بزرگداشت همزمان این 'عید باستانی ایران ' در کشورهای منطقه و در کشور دوست و همسایه ترکیه، می تواند زمینه توسعه همکاری های فرهنگی و نزدیکی بیشتر مردم دو کشور را فراهم آورد.
خاورم ** 2010**230

انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر 30301503