در اعتقاد امام کسی که ندای «یا مقلب القلوب و الابصار» را سرمیدهد، باید
قلبش تنها متوجه به خدا باشد و از توجه به غیر او رویبگرداند تا دعای او
جامه صدق و راستی برتن بیاراید و در ضمیرش اثرگذار باشد. (ر.ج: شرح حدیث
جنود عقل و جهل، ص90) علم به ارکان توحید، با ایمان به آن متفاوت است؛
زیرا تا علم توحید در قلب وارد نشود، حظی از ندای «یا مقلب القلوب و
الابصار» نخواهیم برد. (همان، ص 95)
درخواست از درگاه ربوبی مبنی بر انقلاب در قلب و بصیرت، نشانه آن است که
انسان به سبب نسیان از یاد حق و انس با کثرات دنیوی و هواهای نفسانی،
نیازمند تحول قلبی و روشنایی چشمان دل است و این تحول در قلب که مکان حضور
حق تعالی است (القلب حرم الله فلا تسکن فیه غیر الله؛ دل، حرم الهی است.
پس غیر او را در آن جای نده) و نیز تغییر و تحول در نگرش و بصیرت آدمی
(المؤمن ینظر بنور الله؛ مؤمن به نور خدا میبیند)، همگی به دست او است و
تنها فضل و عنایت ربوبی خدای رحمان است که میتواند با دو دست جلال و جمال
خویش مرآت دل را از غبار اغیار بزداید و قفلهای بزرگ هوای نفس را از
ابواب آسمانی دل بگشاید و پردههای غفلت را از چشمان بصیرت انسان کنار زند
و دیدگان دل را به نور معرفت و مشاهدت حضرت دوست روشنی بخشد
تدبیر روز و شب .
«یا مدبر اللیل و النهار»
انسان، به تصریح قرآنی «إنی جاعل فی الارض خلیفة»، جانشین خدا بر روی
زمین است و این شایستگی را دارد که مرآت تمامنمای ربوبی و مجلای ظهور و
بروز اسما و صفات الهی شود. یکی از اسمای حق تعالی «مدبّر» است که پروردگار
عالمیان به وسیله آن، به تدبیر روز و شب یا تدبیر نظام زمین و آسمان و به
طور کلی، نظام خلقت میپردازد. انسان نیز باید خویشتن را متخلق به اخلاق
الهی نماید و تدبیرگر روز و شب خویش باشد.
نیل به نیکوترین حالها
«یا محول الحول و الاحوال، حوّل حالنا إلی أحسن
الحال»
«حَول» در دعای عید نوروز، به معنای «سال» است و «احوال» جمع حال، به
معنای طبیعت و ضمیر یا تغییر و دگرگونی وضعیت انسان است. از این رو،
خداوند تغییر دهنده سال و یا دگرگون کننده طبیعت مربوط به مخلوقات است و
این صیرورت و تحول در مسیر رشد و کمال موجودات، لازمه امر زندگی و حیات
است. در این دعای شریف از درگاه ربوبی میخواهیم که طبیعت وجود ما را به
بهترین و نیکوترین طبیعتها تبدیل کند و این تغییر باطنی یا ظاهری وجودی
ما را همسو با تغییر و دگرگونی طبیعت ظاهری، در مسیر شکوفایی و بالندگی
قرار دهد.
دعای لحظه تحویل سال، سرشار از جلوههای وصال است که مسیر کمال و جمال را
فراسوی رهرو طریق حق گسترده و بایسته است که در مضامین بلند معنوی و
عرفانی آن بیندیشیم و بکوشیم تا در سال جدید، ظاهر و باطن خود را با معارف
نغز الهی و انوار رحمانی زینت بخشیم و زلال حالات خوش معنوی و زمزم صفای
روحانی را در محضر صاحبدلان اهل معرفت و واصلان اهل بصیرت بجوییم و قلب و
روان خویش را در معرض نسیم حیاتبخش و بهشتی مقربین که عطر خوش عشق و
معرفت از حریم قدسی وجودشان به مشام جان میرسد و بهار زندگی و جاودانگی
را برای آدمی به ارمغان میآورد، قرار دهیم تا شجره وجودمان در قلعه امن
ولایت به گلهای معطر اسما و صفات الهی و ثمرات جانبخش رحمانی مزین گردد.