راهیان ولایت معرفت سرا(علوی)

تشریحی ...عرفان فی الله علوی

راهیان ولایت معرفت سرا(علوی)

تشریحی ...عرفان فی الله علوی

شمه ای از خواص معجزه آسای سوره مبارک حمد در آینه روایات : ......

شمه ای از خواص معجزه آسای سوره مبارک حمد در آینه روایات : سید خلیل - شاکری ,........
لطایفی از تفسیر سوره حمد (1)

چکیده :

یقینا بیان تفسیر آن هم تفسیر سوره فاتحة الکتاب که أم القران نیز بر این سوره اطلاق شده در صفحاتی چند نمی گنجد و نیاز به آن دارد که عالم الغیب و الشهادة آن را تفسیر نماید ؛ لکن از آن جهت که این سوره مبارکه امتیازاتی نسبت به سایر سوره ها دارد سعی می شود در این مقاله به لطایفی از آنها اشاره گردد. این سوره در میان سوره هاى قرآن درخشش فوق العاده اى دارد که از مزایاى زیر سرچشمه مى گیرد:
1- آهنگ این سوره : به خاطر اینکه سوره هاى دیگر همه بعنوان سخن خدا است ، اما این سوره از زبان بندگان است ، و به تعبیر دیگر در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است .................

شمه ای از خواص معجزه آسای سوره مبارک حمد در آینه روایات : سید خلیل - شاکری ,........
لطایفی از تفسیر سوره حمد (1)

چکیده :

یقینا بیان تفسیر آن هم تفسیر سوره فاتحة الکتاب که أم القران نیز بر این سوره اطلاق شده در صفحاتی چند نمی گنجد و نیاز به آن دارد که عالم الغیب و الشهادة آن را تفسیر نماید ؛ لکن از آن جهت که این سوره مبارکه امتیازاتی نسبت به سایر سوره ها دارد سعی می شود در این مقاله به لطایفی از آنها اشاره گردد. این سوره در میان سوره هاى قرآن درخشش فوق العاده اى دارد که از مزایاى زیر سرچشمه مى گیرد:
1- آهنگ این سوره : به خاطر اینکه سوره هاى دیگر همه بعنوان سخن خدا است ، اما این سوره از زبان بندگان است ، و به تعبیر دیگر در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است .
2- سوره حمد، اساس قرآن است : در حدیثى از پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) مى خوانیم که ((الحمد ام القرآن )) و این به هنگامى بود که جابر بن عبدالله انصارى خدمت پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) رسید، پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) به او فرمود: ((الا اعلمک افضل سورة انزلها الله فى کتابه ؟ قال فقال له جابر بلى بابى انت و امى یا رسول الله ! علمنیها ، فعلمه الحمد، ام الکتاب ))((آیا برترین سوره اى را که خدا در کتابش نازل کرده به تو تعلیم کنم ، جابر عرض کرد آرى پدر و مادرم به فدایت باد ، به من تعلیم کن ، پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) سوره حمد که ام الکتاب است به او آموخت سپس اضافه فرمود این سوره شفاى هر دردى است مگر مرگ )). و نیز از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) نقل شده که فرمود: ((و الذى نفسى بیده ما انزل الله فى التوراة ، و لا فى الزبور، و لا فى القرآن مثلهاهى ام الکتاب )) ((قسم به کسى که جان من به دست او است خداوند نه در تورات و نه در انجیل و نه در زبور ، و نه حتى در قرآن ، مثل این سوره را نازل نکرده است ، و این ام الکتاب است )). ((ابن عباس )) مفسر معروف اسلامى مى گوید: ((ان لکل شىء اساسا... و اساس القرآن الفاتحة )) . ((هر چیزى اساس و شالوده اى دارد... و اساس و زیر بناى قرآن ، سوره حمد است )).
3- سوره حمد افتخار بزرگ پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ): ((و لقد آتیناک سبعا من المثانى و القرآن العظیم )): ((ما به تو سوره حمد که هفت آیه است و دو بار نازل شده دادیم همچنین قرآن بزرگ بخشیدیم )) (سوره حجر آیه 87).
4- تاکید بر تلاوت این سوره: به همین دلیل در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم ((رن ابلیس اربع رنات اولهن یوم لعن ، و حین اهبط الى الارض ، و حین بعث محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) على حین فترة من الرسل ، و حین انزلت ام الکتاب )) : ((شیطان چهار بار فریاد کشید و ناله سر داد نخستین بار روزى بود که از درگاه خدا رانده شد سپس هنگامى بود که از بهشت به زمین تنزل یافت ، سومین بار هنگام بعثت محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) بعد از فترت پیامبران بود ، و آخرین بار زمانى بود که سوره حمد نازل شد))!. (تفسیر نمونه ، جلد1، صفحه 6)

مقدمه

سوره فاتحه نخستین سوره اى است که به صورت کامل بر پیامبر نازل گردیده است. شهید حاج آقا مصطفی خمینی, سوره حمد را مکّی می داند , به این دلیل که نماز در مکّه واجب بوده , بلکه پیامبر حتّی پیش از بعثت نماز می گزارده و از سویی هم , در احادیث شیعه و سنی آمده که (لاصلوة الاّ بفاتحة الکتاب) بنابراین پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) سوره حمد را در نماز می خوانده , آن گاه که در مکه می زیسته است.
در آغاز بعثت که جبرئیل بر پیامبر فرود آمد و آداب وضو و نماز را برابر مرسوم شریعت اسلام به او آموخت ، این سوره نازل شد. ( سروى مازندرانى، ابن شهرآشوب، المناقب، 1/ 44)
سوره فاتحه با نامهای فاتحه, حمد, ام الکتاب, سبع المثانی, السبع والمثانی, الواجبه, الکافیه, الاساس, ام القرآن و نامهای غیرمعروفی چون: شفا, شکر, دعا, تعلیم مسئله و صلات خوانده شده است.
در سوره حجر ازاین سوره با نام (سبع مثانى) یاد شده و فرموده است : (ولقد آتیناک سبعاً من المثانى والقرآن العظیم). این نام گذارى از آن روست که این سوره داراى هفت آیه کوتاه و قابل تکرار در تلاوت است، بویژه در نمازهاى روزانه که باید تکرار شود.
در باره شرافت و منزلت این سوره روایات بسیارى رسیده است ، از جمله:
جابربن عبدالله انصارى مى گوید ، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به من فرمود: آیا مى خواهى برترین سوره ها را به تو بشناسانم. عرض کردم: آرى. فرمود: سوره حمد است که (امّ الکتاب) به شمار مى رود. (طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان، 1/ 17)
یعنى همه اهداف کلى قرآن درآن خلاصه شده است.
این سوره در سه بخش تنظیم شده است:
1. تمجید و ثناى الهى: (الحمدلله رب العالمین. الرحمن الرحیم. مالک یوم الدین).
2. اظهار کمال انقطاع: (ایاک نعبد و ایاک نستعین).
3. عرض نیاز: (اهدنا الصراط المستقیم… ) تا آخر سوره.
امام صادق(علیه السلام) مى فرماید:
(السورة التى اوّلها تحمید، و أوسطها إخلاص و آخرها دعاء، سورة الحمد.) (مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، 89/235 حدیث 22)
در واقع این سوره نوعى تربیت عملى است که بندگان شایسته در پیشگاه قدس الهى، چگونه درخواست خود را عرضه کنند. درآغاز، تمجید و ثناگویى شایسته مقام عظمت پروردگار، و سپس اظهار عبودیت و فقر محض در پیشگاه معبود و غنیّ على
الاطلاق، و سرانجام نیاز به درگاه او که تنها درخواست عنایت خاص حضرت حق است. دراین سوره ادب عبودیت را مى آموزد که چگونه بنده در پیشگاه عظمت الهى عرض بندگى کرده، درخواست خود را اظهار بدارد.
اسامی این سوره :

1- فاتحة الکتاب :

زیرا فاتحه هر چیزى ابتداء آن است چنانچه خاتمه هر چیز پایان و انتهاء آن میباشد بنا بر این اگر مراد از کتاب سوره‏هاى آن باشد اطلاق فاتحه بر این سوره، حقیقى است ولى اگر مراد از کتاب آیات قرآن باشد، فاتحه آیة بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم است و اطلاق آن بر تمام سوره از قبیل اطلاق جزء بر کل میباشد چون سوره مشتمل بر فاتحه است، و همچنین است هر گاه مراد از کتاب کلمات و حروف قرآن باشد و لفظ فاتحة یا مصدر و بمعنى فتح است و یا اسم فاعل است و تاء آن براى نقل از وصفیت باسمیت میباشد و بعضى گفته‏اند باین سوره فاتحة الکتاب گفته شده زیرا اوّلین سوره بوده که بر پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم نازل شده، ولى مشهور اینست که سوره علق اوّلین سوره بوده که نازل شده، یا براى اینکه در مصاحف اوّلین سوره‏ایست که نوشته شده.
لکن آنچه بنظر نزدیکتر است اینست که خود پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم دستور این ترتیب را داده‏اند و یا اینکه در مراتب نزول اوّلیّه که در مقدّمه ذکر شد باین ترتیب بوده است.

2- الحمد :

بواسطه اینکه مشتمل بر آیه الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ است چنان که همه سوره‏هاى قرآن بنام یکى از کلماتى که در ضمن آیات سوره مذکور است نامیده شده.

3- امّ الکتاب :

زیرا امّ بمعنى اصل و مرجع هر چیزى است و چون این سوره مشتمل بر اصول مقاصد قرآن و رؤس مطالب آن است از اینجهت آن را ام الکتاب نامیدند (چنانچه شرح آن مذکور خواهد شد) همین طور که مکّه را ام القرى و مغز را امّ الرأس گویند و براى امّ الکتاب اطلاقاتى چند است:
الف- لوح محفوظ چنانچه میفرماید یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ(سوره رعد آیه 39) و نیز میفرماید وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ(سوره زخرف آیه 4) و میفرماید بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِیدٌ فِی لَوْحٍ مَحْفُوظٍ (سوره بروج آیه 22) که از انضمام دو آیه اخیر بیکدیگر و اخبارى که در ذیل آیه اوّل است استفاده میشود که مراد از امّ الکتاب لوح محفوظ است
ب- محکمات قرآن چنانچه میفرماید مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ(سوره آل عمران آیه 7)
ج- سوره حمد چنانچه گذشت.

4- سبع المثانى :

براى اینکه باتفاق همه مسلمین این سوره هفت آیه است(بنا بر مذهب امامیه و شافعیه که بسم اللَّه را آیه مستقل و جزو سوره میدانند، صراط الذین انعمت علیهم تا و لا الضالین یک آیه محسوب میشود و بنا بر مذهب مالک و ابو حنیفه که بسم اللَّه را جزو سوره نمیدانند، صراط الذین انعمت علیهم یک آیه و ما بعد آن آیه دیگر محسوب میگردد) و مثانیش گفته‏اند براى اینکه دو مرتبه نازل شده یک دفعه در مکه و دفعه دیگر در مدینه و یا براى اینکه در نمازها دو بار خوانده میشود و یا براى اینکه کلمات مکرّر در آن میباشد مانند «اللَّه، رحمن، رحیم، ایّاک، صراط، علیهم» و اسامى دیگرى نیز براى این سوره ذکر کرده‏اند مانند الوافیة، الکافیة، الشافیة، الاساس، الصلاة، و ام القرآن فضیلت سوره حمد: در کتاب لآلى الاخبار از امیر المؤمنین علیه السّلام از رسول اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم روایت میکند که فرمود: « انّ اللَّه قال لى یا محمّد و لقد آتیناک سبعا من المثانى و القرآن العظیم فافرد الامتنان علىّ بفاتحة الکتاب و جعلها بازاء القرآن و انّ فاتحة الکتاب اشرف ما فى کنوز العرش الى ان قال: الا فمن قرأها معتقدا لموالاة محمّد و آله منقادا لامرها مؤمنا بظاهرها و باطنها اعطاه اللَّه بکلّ حرف منها حسنة کلّ واحدة منها افضل له من الدنیا بما فیها من اصناف اموالها و خیراتها و من استمع الى قار یقرؤها کان له قدر ثلث ما للقارى»
بدرستى که خداوند بمن فرمود اى محمّد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم هر آینه محققا سبع مثانى و قرآن عظیم را بتو دادیم، پس بدادن فاتحة الکتاب منت جداگانه بر من نهاده و آن را در مقابل قرآن قرار داده، و بدرستى که فاتحة الکتاب شریفترین چیزى است که در گنجهاى عرش الهى میباشد، تا اینکه میفرماید:
آگاه باشید کسى که این سوره را بخواند در حالى که بولایت محمّد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم و آل او معتقد، و نسبت بامر این سوره تسلیم، و بظاهر و باطن آن مؤمن باشد خداوند در مقابل هر حرفى از آن، حسنه باو عطا کند که بهتر باشد براى او از دنیا و آنچه در آنست از انواع مالها و خوبیها، و کسى که بقرائت قارى این سوره گوش- فرادهد ثلث (یک سوم) ثواب قارى براى او باشد و نیز در لآلى الاخبار (لئالی الاخبار (باب هفتم ص 351) از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود: «اسم اللَّه الاعظم مقطّع فى امّ الکتاب» (اسم اعظم الهى در سوره حمد تجزیه شده است) و نیز در لآلى الاخبار(باب هفتم ص 351) از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده که فرمود: «لو کتبت معانى فاتحة الکتاب لصار حمل سبعین ابلا» (اگر معانى سوره حمد را بنویسم باندازه بار هفتاد شتر شود) و در کافی باب فضل القرآن حدیث 22 از حضرت باقر علیه السّلام روایت کرده که فرمود «من لم یبرئه الحمد لم یبرئه شیئى‏» (کسى را که سوره حمد شفا ندهد چیزى او را شفا نخواهد داد)
و در لآلى الاخبار از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود:
«من ناله علّة فلیقرء فى جیبه الحمد سبع مرات فان ذهب العلّة و الّا فلیقرءها سبعین مرّة و انا الضامن له العافیة»
(کسى را که مرضى عارض شد سوره حمد را در گریبان خود هفت مرتبه بخواند پس اگر علت مرتفع شد و اگر بهبودى نیافت هفتاد مرتبه بخواند و من ضامن شفاى او هستم) و در کافى(باب فضل القرآن حدیث 16) از حضرت باقر علیه السّلام روایت کرده که فرمود:
«لو قرئت الحمد على میّت سبعین مرّة ثمّ ردّت فیه الرّوح ما کان عجبا» (اگر سوره حمد هفتاد مرتبه بر مرده‏اى خوانده شود و او زنده گردد شگفت آور نیست‏.

5- الشفاء ، الشافیة :

شفاى جمیع دردهاى ظاهرى و باطنى از اخلاق رذیله و صفات نکوهیده و حتى عقائد باطله که بزرگترین امراض باطنى است بوسیله این سوره مبارکه میباشد حتى کسى که بواسطه ابتلاى بضلالت و گمراهى روح ایمان او مرده است اگر هفتاد مرتبه این سوره بر او خوانده شود و هدایت شود مورد تعجب نباشد.
"ونُنَزّل من القران ما هو شفاء ورحمة"( سوره إسراء، آیه 82) ، "وشفاء لما فی الصدور" (سوره یونس، آیه 57)

6- الاساس :

از ابن عباس نقل شده است که هر چیزی اساسی دارد و اساس قرآن سوره مبارکه حمد است: "إنّ لکلّ شىءٍ أساساً... وأساس القرآن الفاتحة وأساس الفاتحة بسم الله الرحمن الرحیم". (مجمع البیان، ج1، ص87)

7- الکنز :

سوره مبارکه فاتحه در روایات فریقین، "گنج عرشی" نام گرفته است: "... وأعطیت أُمّتک کنزاً من کنوز عرشى؛ فاتحة الکتاب"، "... وإنّ فاتحة الکتاب أشرف ما فى کنوز العرش"، "نزلت فاتحة الکتاب بمکة من کنز تحت العرش". و.... (نورالثقلین، ج1، ص4. درّ‌المنثور، ج1، ص10)
فضائل و مثوبات بسملة :
فضائل و مزایاى این آیه فزون‏تر از اینست که شماره شود و ما ببرخى از احادیث که در فضیلت این آیه وارد شده اشاره میکنیم در کتاب لآلى الاخبار (باب 7 ص 346 در ضمن حدیث خلقت قلم از نور محمد) در ضمن حدیث مطوّلى که از احادیث قدسیه است روایت میکند.
«قال تعالى و عزّتى و جلالى من قال من امّة محمد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم بسم اللَّه الرحمن الرحیم اکتب له فى کتاب حسناته عبادة سبعمائة سنة» (خداوند متعال فرمود بعزّت و جلال خودم قسم کسى که از امت محمّد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم بسم اللَّه الرحمن الرحیم را بگوید در نامه حسناتش ثواب عبادت هفتصد سال بنویسم) و در حدیث طویلى از امیر المؤمنین علیه السّلام از پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم روایت میکند که در ضمن آن میفرماید:
«ثمّ یأتى امّتى یوم القیمة و هم یقولون بسم اللَّه الرحمن الرحیم فاذا وضعت اعمالهم فى المیزان ترجحت حسناتهم» (سپس امّت من در روز قیامت میآیند در حالى که بسم اللَّه الرحمن الرحیم میگویند پس وقتى که اعمال آنان در میزان نهاده میشود حسناتشان مى‏چربد)
و در لآلى از حضرت رضا علیه السّلام روایت میکند که فرمود:
«انّها اقرب الى اسم اللَّه الاعظم من ناظر العین الى بیاضها» (بدرستى که بسم اللَّه، باسم اعظم الهى از سفیدى چشم بچشم نزدیکتر است) خواص بسملة: براى آیه بسم اللَّه الرحمن الرحیم خواص بسیارى در اخبار ذکر شده که بپاره از آنها ذیلا اشاره میشود:
1- طرد شیطان، گفتن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» در موقع غذا خوردن موجب طرد شیطان میشود چنانچه در کافى (نقل از لالى باب 7) و وسائل (و نیز از روضة البهیمة) روایت میکند که‏ «اذا وضعت المائده حفّها اربعة آلاف ملک فاذا قال العبد بسم اللَّه قالت الملائکة بارک اللَّه لکم فى طعامکم ثمّ یقولون للشیطان اخرج یا فاسق لا سلطان لک علیهم الحدیث» (هر گاه سفره نهاده شود چهار هزار فرشته آن را احاطه کند). پس وقتى که بنده بسم اللَّه میگوید ملائکه میگویند خداوند برکت دهد براى شما در طعامتان سپس بشیطان گویند که اى فاسق بیرون شو تسلّطى براى تو بر ایشان نیست تا آخر حدیث)
2- دفع مضارّ طعام، چنانچه در لآلى از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده که فرمود: «ضمنت لمن سمّى على طعام ان لا یشتکى منه» (ضامن شده ام براى کسى که اسم خدا را بر طعام ببرد اینکه مریض و مبتلاء نشود)
3- دفع دشمن، در لآلى(باب 7 ص 348) از حضرت صادق روایت کرده که فرمود: «کان رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم اذا دخل منزله و اجتمعت علیه قریش یجهر ببسم اللَّه الرّحمن الرحیم و یرفع بها صوته فتولّى قریش فرارا» (رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم هر گاه داخل منزل میشد و قریش علیه او اجتماع کرده بودند بسم اللَّه الرحمن الرحیم را آشکارا می گفت و صداى خود را بآن بلند مینمود قریش گریزان رو برمیگردانیدند)
4- جهر ببسم اللَّه در نماز موجب طرد شیطان میشود، چنانچه در لآلى(باب 8 ص 388) از حضرت سجاد علیه السّلام نقل میکند که بابى حمزه ثمالى فرمود: «انّ الصّلاة اذا قیمت جاء الشّیطان الى قرین الامام فیقول هل ذکر ربّه فان قال نعم، ذهب و ان قال لا، رکب کتفیه و دلّى رجلیه فى صدره فکان امام القوم حتى ینصرفوا قال الثمالى فقلت جعلت فداک أ لیس یقرءون القرآن؟ قال بلى لیس حیث تذهب، انّما هو الجهر ببسم اللَّه الرحمن الرحیم»(وقتى نماز بپا شد شیطان قرین امام جماعت میآید و میگوید آیا پروردگار را یاد کرده؟ اگر گوید آرى میرود و اگر گوید نه بر دو شانه امام سوار میشود و دو پایش را بر سینه امام آویزان میکند و امام مردم است تا از نماز برگردند، ثمالى گوید گفتم فداى تو شوم مگر آنان قرآن نمیخوانند؟ فرمود بلى، ولى مقصود از ذکر پروردگار آنچه تو فکر کرده نیست همانا مراد از ذکر جهر ببسم اللَّه الرحمن الرحیم است)
5- گفتن بسم اللَّه در موقع جماع موجب دفع شیطان میشود و اگر بسم اللَّه نگوید شیطان در جماع و نطفه شرکت میکند چنانچه در لآلى(باب 7 ص 348) روایت میکند که فرمود: «انّ الرجل اذا دنى من المرأة و جلس مجلسه حضره الشیطان فان هو ذکر اسم اللَّه تنحّى الشیطان عنه فان فعل و لم یسمّ ادخل الشیطان ذکره فکان العمل منهما جمیعا و النطفة واحدة»(انسان هر گاه با همسر خودش نزدیکى کند شیطان حاضر میشود پس اگر اسم خدا را یاد کند، شیطان از او دور میگردد ولى اگر عمل را انجام دهد و اسم خدا را نبرد شیطان با او شرکت کند پس عمل بوسیله هر دو «انسان و شیطان» واقع شود در صودتى که نطفه یکى باشد.
6- در شروع بهر کارى موجب اتمام و اکمال آن میشود چنانچه از رسول‏ (تفسیر روان جاوبد ج1 ص 21) و نیز بسند خود از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود اگر بمرده‏اى هفتاد مرتبه سوره حمد را قرائت کنند و روح آن بازگردد تعجبى ندارد، و فرمود این سوره از گنج‏هاى عرش پروردگار است (این فرمایش عظمت این سوره را میرساند که هرگاه با توجه کامل بدرگاه حق بر مرده خوانده شود بخواست خداوند زنده گردد پس چطور میشود که از روى خلوص خوانده شود و سختترین دردها را شفا ندهد). ( تفسیر جامع، ج‏1، ص: 85)
براى این سوره ده نام گفته‏اند: فاتحة الکتاب- ام الکتاب- ام القرآن- سبع المثانى- وافیه- شافیه- اساس- صلاة- الحمد و هر یک از اسامى مذکور را از ائمه روایت نموده‏اند.
اما فاتحة الکتاب میگویند براى آنکه ابتداى قرآنست چون قرآن را باز کنند اول آنسوره را قرائت کنند و اما ام الکتاب و ام القرآن گویند براى آنکه اصل کتاب است و اصل قرآن چنانکه شهر مکه را ام القرى خوانند چون اصل زمین است و مادر را ام گویند چون اصل فرزندان باشد و جهت دیگر هم گفته‏اند که ذکر کلیه آنها بطول انجامد و عمده‏ترین وجهى که آنرا ام خوانند آنست که سوره حمد جامع علوم و فضایل است چنانکه پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود خداى تعالى یکصد و چهار کتاب از آسمان نازل فرموده و چهار کتاب از آنها را برگزید و علوم یکصد کتاب دیگر را در آن چهار کتاب قرار داد و آنها زبور و تورات و انجیل و قرآن میباشند و بعد از آن بار دیگر از میان چهار کتاب یکى را اختیار فرمود و آن قرآنست و تمام علوم و برکات و ثواب تورات و انجیل و زبور را در قرآن قرار داد آنگاه تمام علوم قرآن را در سوره‏هاى مفصل و کلیه علوم سوره‏هاى مفصل را در سوره حمد قرار داد و هر کس سوره حمد را بخواند مانند آنست که یکصد و چهار کتاب آسمانى را قرائت نموده باشد و سبع المثانى بآن گویند براى آنکه این سوره داراى هفت آیه است و مثانى خوانند براى آنکه یا الفاظ آن مانند رحمن و رحیم و ایاک و صراط و علیهم مکرر شده است یا بجهت آنکه در هر نماز دو بار خوانند و یا براى آنکه دو مرتبه یکى در مکه و مرتبه دیگر در مدینه نازل شده، وافیه گویند چون در مذهب هیچ فرقه از مسلمانان جائز نیست که آنرا ناقص خوانند در نماز و حال آنکه سوره‏هاى دیگر جایز است اما کافیه‏اش خوانند براى آنکه هر وقت امام جماعت در نماز بخواند از خواندن مأمومین کفایت کند و نیز سوره حمد کافى باشد از هر سوره‏اى، و سوره‏هاى دیگر کفایت آنرا نمینماید اساس میخوانند چون سوره حمد بمنزله پایه قرآن است و شافیه مینامند چون که شفاى هر دردى است و در خواص سوره بیان میشود.
صلاتش میگویند چون بدون قرائت حمد هیچ نمازى تمام نباشد چنانکه پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود نمازى نیست بدون قرائت سوره حمد.
ادامه دارد ... گردآوری : پایگاه راسخون
منابع :
(تفسیرالقرآن الکریم), سید مصطفی خمینی, تصحیح و تحقیق محمد سجادی اصفهانی, ج225/1, وزارت ارشاد اسلامی.
تفسیر سوره مبارکه حمد : تالیف آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری رحمه الله
شمه ای از خواص معجزه آسای سوره مبارک حمد در آینه روایات : سید خلیل - شاکری
ضرب‌المثل‌های قرآنی: «فاتحه الکتاب» در فرهنگ عامیانه : سید محسن موسوی آملی
فصلنامه بشارت ، خرداد و تیر 1384، شماره 47
علل الشرائع، صدوق ، ج 1
پایگاه حوزه
تفسیر نمونه ج1
التبیان فى تفسیر القرآن، ج 1
نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد