استغفار در سحر

استغفار در سحر

مسئله استغفار در سحر که حضرت صادق علیه‏السلام در متن روایت مطرح کرده‏اند از مسائل بسیار مهم الهى است . استغفار همیشه مطلوب است ، ولى در هنگام سحر مطلوب‏تر و قدر و اعتبارش بیشتر است .
الصَّابِرِینَ وَالصَّادِقِینَ وَالْقَانِتِینَ وَالْمُنفِقِینَ وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالأَسْحَارِ . آنان که صبر کنندگان و راستگویان و فرمانبرداران و انفاق کنندگان و استغفار کنندگان در سحرهایند . وَبِالأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ .
و سحرگاهان از خدا درخواست آمرزش مى‏کردند . در آیات نود و هفت و نود و هشت سوره یوسف ، امام صادق علیه‏السلاممى‏فرمایند : تأخیر استغفار براى رسیدن سحر شب جمعه بود.
قَالُوا یَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا کُنَّا خَاطِئِینَ * قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّى إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ .
گفتند : اى پدر ! آمرزش گناهانمان را بخواه ، بى‏تردید ما خطاکار بوده‏ایم . گفت : براى شما از پروردگارم درخواست آمرزش خواهم کرد ؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است .
در روایت و حدیثى که « منهج الصادقین » نقل مى‏کند آمده : یعقوب بیش از بیست سال در هر شب جمعه براى فرزندان استغفار مى‏کرد تا حق تعالى از گناهان آنان گذشت.
بعضى از علماى تفسیر مى‏گویند : چون یعقوب به مصر آمد و از عفو یوسف نسبت به برادران آگاه شد ، شب به نماز برخاست و بعد از تهجد رو به قبله ایستاد و یوسف را در پشت سر خود و برادران را پشت سر یوسف قرار داد و دعا کرد و آنان آمین گفتند و خداوند ، دعاى آنان را مستجاب کرد .
یکى از اصحاب مى‏گوید : سحرگاهى به در حجره عبداللّه بن مسعود مى‏گذشتم ، شنیدم مى‏گفت :
اللّهُمَّ إِنَّکَ دَعَوْتَنى فَأَجَبْتُ وَأَمَرْتَنى فَأَطَعْتُ وَهذا سَحَرٌ فَاغْفِرْلى؛ پروردگارا ! مرا دعوت کردى به پیشگاهت بیایم ، آمدم و امر به اطاعت کردى اطاعت کردم ، هم اکنون هنگام سحر است مرا بیامرز .
دعاى ابوحمزه ثمالى که از حضرت سجاد نقل شده ، بهترین مناجات و استغفار در وقت سحر است ؛ سحر وقتى توأم با بیدارى و اشک استغفار شود عالى ترین عامل براى زوال ناپاکى ها از روح و نفس و عقل و جان و اخلاق و عمل است .  [ وَطَهِّرْ ظاهِرَکَ وَباطِنَکَ مِنْ کُدُوراتِ الْمُخالَفاتِ وَرُکُوبِ الْمَناهى کُلِّها لِلّهِ تَعالى ] در ادامه بحث امام صادق علیه‏السلام مى‏فرماید :
ظاهر و باطن خود را از کدوراتى که به وسیله ارتکاب معاصى به هم رسیده از روى اخلاص و محض تقرب الى اللّه پاک کن و از این‏که مناهى حق مرکب زندگیت باشد بپرهیز . به طور حتم از نتایج شوم گناه ، پدید آمدن تاریکى و کدورت بر صفحه قلب و جان است و ادامه گناه این سیاهى و تاریکى را وسعت داده تا جایى که نعوذ باللّه همه صفحه هستى انسان را بگیرد و از توبه محروم شود .
عَنْ أبى بَصیرٍ قالَ : سَمِعْتُ أبا عبداللّه علیه‏السلام یَقُولُ : إذا أذْنَبَ الرَّجُلُ خَرَجَ فى قَلْبِهِ نُکْتَةٌ سَوداءٌ فَإِنْ تابَ إِنْمَحَتْ وَإِنْ زَادَ زَادَتْ حَتّى تَغْلِبَ عَلى قَلْبِهِ فَلا یُفْلِحُ بَعْدَها أَبَدا.
ابو بصیر مى‏گوید : از امام صادق علیه‏السلام شنیدم که مى‏فرمود : وقتى مرد ، گناهى مرتکب مى‏شود در قلبش نقطه سیاهى پیدا مى‏شود ، اگر توبه کند از بین مى‏رود و اگر بر گناه افزوده شود ، آن نقطه سیاه اضافه مى‏شود تا بر قلب غلبه کند و همه دل را بگیرد ، آن گاه انسان بعد از فرو رفتن قلب در تاریکى ، روى رستگارى را هرگز نخواهد دید .
این بنده ضعیف و فقیر دل شکسته ، در درد دورى از مقام دوست گفته‏ام :
•خبر ز درد و غم دل به آشنا بدهید
فروغ خانه من یار دلنواز برفت
نگاه بر من افسرده حال زار کنید
چومن کسى نبودمستحق جرعه وصل
 گره فتاده به کارم کجاست راه نجات
خموش گشته زهجران نواى ناى دلم
هرآنچه این دل مسکین‏طلب زیار کند
کسى به یار بگوید که آن را به ما بدهید  •که من مریض فراقم به من دوا بدهید
شما به کلبه احزان من صفا بدهید
 دلم گرفته عزیزان به من شفا بدهید
به این فقیر از آن جرعه از وفا بدهید
 نشان زکوى حبیب گره گشا بدهید
چه مى‏شود که به این ناى من نوا بدهید
 کسى به یار بگوید که آن را به ما بدهید
 [ فَإِنَّ النَّبِىَّ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله أَرادَ بِاسْتِعْمالِها مَثَلاً لِأَهْلِ الْیَقْظَةِ ]

این همه پافشارى پیامبر بزرگ اسلام صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در مسئله مسواک و طهارت دهان و دندان ، مثل و راهنمایى است براى بیداران که وقتى براى یک فضاى کوچکى مثل دهان و چند عدد دندان این همه سفارش براى طهارت دارم ، پس سفارش من چقدر زیاد و فوق العاده است براى طهارت باطن که عالمى گسترده و جهانى وسیع است .

[ وَهُوَ أَنَّ السِّواکَ نَباتٌ لَطیفٌ نَظیفٌ وَغُصْنُ شَجَرٍ عَذْبٍ مُبارَکٍ وَالْأَسْنانُ خَلْقٌ خَلَقَهُ اللّهُ تَعالى فِى الْخَلْقِ آلَةً وَاَداةً لِلْمَضْعِ وَسَبَباً لاِشْتِهاءِ الطَّعامِ وَإِصْلاحِ الْمِعْدَةِ وَهِىَ جَوْهَرَةٌ صافِیَةٌ تَتَلَوَّثُ بِصُحْبَةِ تَمْضیغِ الطَّعامِ وَتَتَغَیَّرُ بِها رَائِحَةُ الْفَمِ وَیَتَوَلَّدُ مِنْهَا الْفَسادُ فِى الدِّماغِ ]

مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان الشیعی